Działalność naukowo-badawcza Zespołu od 1985 roku -

Działalność naukowo-badawcza Zespołu od 1985 roku

Znajomość właściwości fizykochemicznych gleb i gruntów jest niezbędna w działalności rolniczej i leśnej. W budownictwie, do projektowania fundamentów posadowień i podziemnej infrastruktury technicznej, potrzebna jest charakterystyka warunków gruntowych, w tym właściwości chemicznych gruntu i wód gruntowych w zakresie agresywności (do zabezpieczeń antykorozyjnych). Problematyka ochrony powierzchni ziemi w pracach badawczych Zespołu OPZ dotyczy oceny przyczyn i stopnia degradacji różnych terenów, w tym gruntów wokół składowisk odpadów, m.in. w celu określenia potrzeby i programu ich rekultywacji, a także analizy zanieczyszczenia gleb wokół źródeł przemysłowych (np. huty żelaza lub miedzi) w wyniku procesów samooczyszczania atmosfery. Kilkuletnie badania właściwości kompostu z odpadów miejskich zostały zakończone opracowaniem technicznych zasad tworzenia mieszanek kompostu z glebą mineralną i lotnymi popiołami oraz kształtowania pokrywy glebowo-roślinnej na rekultywowanych gruntach. Badania i oceny stanu czystości lub stopnia zanieczyszczenia gleb i gruntów w różnych warunkach środowiskowych prowadzone są szczególnie intensywnie od 1997 roku.
Znaczącą grupę prac naukowo-badawczych, realizowanych w Zespole OPZ, obejmują badania metodyczne oraz monitoringowe dotyczące procesów zachodzących w środowisku. Należy tutaj wymienić:

badania procesów emisji i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w gruncie i wodach podziemnych (m.in. migracja zanieczyszczeń ze składowisk odpadów przemysłowych oraz innych niż niebezpieczne i obojętne),
liczne badania nad oddziaływaniem składowisk odpadów na zanieczyszczenie gleb i gruntów,
przeglądy ekologiczne terenu (m.in. liczne opracowania badawcze dla potrzeb inwestorów),
badania procesów emisji i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń chemicznych (w tym odorantów) i mikrobiologicznych w atmosferze.

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych nakazuje opracowywać plany gospodarowania na obszarach szczególnej ochrony środowiska lub obszarach ograniczonego użytkowania (w dawnych strefach ochronnych), określające rodzaje i stężenia zanieczyszczeń występujących w gruntach. Również zmniejszenie lub likwidacja obszaru ograniczonego użytkowania oraz przygotowanie prac rekultywacyjnych, w myśl przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, wymaga uwzględnienia stopnia zanieczyszczenia gleb i gruntów. Obecnie wielu inwestorów przeprowadza badania stanu czystości gruntów przed rozpoczęciem inwestycji, w celu stwierdzenia przydatności gruntu do sposobu jego zagospodarowania i określenia warunków realizacji prac ziemnych (np. zabezpieczenia gruntów zanieczyszczonych) oraz uniknięcia w przyszłości problemów prawnych, wynikających z zanieczyszczenia gruntu lub wód gruntowych. Przeglądy ekologiczne terenu stanowią podstawę decyzji w zakresie sposobu użytkowania lub zagospodarowania terenu, a w przypadku stwierdzenia jego degradacji lub zanieczyszczenia, programu rekultywacji lub remediacji (oczyszczania) gruntu.
Przykłady wykonanych opracowań z zakresu ochrony powierzchni ziemi:

Wpływ zanieczyszczenia gleb na wielkość obszaru strefy ochronnej Huty Miedzi “Głogów”. Warszawa 1998 r.
Badanie i ocena stanu czystości gruntu na terenie Zakładów BUMAR WARYŃSKI w Warszawie przy ul. Kolejowej 57. Raport ISIŚ PW 21-98/Z0ŚM. Warszawa 1998 r.
Badanie zanieczyszczeń gruntu na zawartość metali ciężkich oraz substancji ropopochodnych w rejonie Dworca Wileńskiego w Warszawie. Warszawa 1998 r.
Badanie stanu czystości gruntu na terenie działki nr ew. 11 z obrębu 4-07-10 przy ul. Annopol w Warszawie (dla firmy „Annopol” Sp. z o.o. w Warszawie). Raport ISIŚ PW 1-07/ZOŚM. Warszawa 2007 r.
Ustalenie stopnia degradacji środowiska na działce w Zgierzu przy ul. Aleksandrowskiej 92/96 (dla Sadu Okręgowego w Łodzi). Raport ISIŚ PW 15-07/ZOŚM. Warszawa 2007 r.

W ramach prowadzonej działalności rozwinęła się długoletnia współpraca z dużym zakładem metalurgicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim. Pierwsze kontakty nastąpiły w 1983 r. – wtedy była to „Huta im. Marcelego Nowotki”, która w 1990 r. przyjęła nazwę „Huta Ostrowiec”. Od 1992 r. rozpoczęły się przekształcenia własnościowe – nastąpił podział zakładu, w wyniku którego powstała m.in. „Huta Ostrowiec” SA („Nowy Zakład”). Po ogłoszeniu upadłości zakładu w lipcu 2002 stalownia była dzierżawiona przez „Zakłady Ostrowieckie Huta Ostrowiec”, a od 31.10.2003 r. firma działa jako CELSA – „Huta Ostrowiec” sp. z o.o. Wynikiem tej współpracy jest m.in.:

monitoring jakości wód podziemnych wokół składowiska odpadów przemysłowych w Krzemionkach (prowadzony od 1985 r.).
Master Plan for emission reduction in the steel industry of the Kielce Voivodship in Poland. Praca wieloetapowa i wielozespołowa pod kierunkiem: prof. dr hab. inż. Marka Nawalanego, J.P.N. Kriek i L.M. Schrijnen (Raport opracowany we współpracy z TNO Delft dla VROM Holandia). Warsaw, Utrecht & Delft, 1992-1994.
The Dust Emission Reduction from the Electrical Furnaces of the Steel Plant Huta Ostrowiec. Phase I: VII – X 1993, Phase II: X 1993 – IV 1994, Phase III: V – XI 1994. (dla programu PHARE). Report ISIŚ PW 10-94/ZOŚM. Warsaw.
Ocena oddziaływania na środowisko źródeł uciążliwości z obszaru Huty “Ostrowiec” S.A. Cz. IV. Gleby. Raport ISIŚ PW 19-96/Z0ŚM. Warszawa 1997 r.,
Projekt planu gospodarowania w strefie ochronnej Huty “Ostrowiec” S.A. (we współpracy z IUNG). Puławy – Warszawa 1999 r.
Projekt rekultywacji składowiska odpadów przemysłowych (SOP) w Krzemionkach Opatowskich: Etap I – badania gruntu i koncepcja rekultywacji, Etap II – projekt techniczny rekultywacji wraz z uzupełniającymi badaniami (dla Huty Ostrowiec S.A. w upadłości w Ostrowcu Świętokrzyskim). Warszawa 2009-2010.

W ramach tematów związanych z remediacją zanieczyszczonych gleb, Zespół OPZ prowadzi prace naukowo-badawcze związane z różnymi obiektami przemysłowymi, jak również z ochroną i kształtowaniem środowiska glebowego, między innymi w Bolimowskim Parku Krajobrazowym. W ostatnich latach (2008-2011) prowadzone były badania technologiczne z zakresu remediacji gruntów zanieczyszczonych ropa naftową. Przygotowywany jest projekt do Narodowego Centrum Nauki pt.: „Badania skuteczności remediacji gleb zanieczyszczonych metalami dla potrzeb rekultywacji terenów poprzemysłowych”. Powyższe zagadnienia badawcze, w najbliższych latach będą jednymi z ważniejszych w obszarze inżynierii środowiska z uwagi na potrzebę spełnienia przez Polskę wymagań formalnych obowiązujących w krajach Unii Europejskiej oraz wynikających z krajowego prawodawstwa ochrony środowiska (m.in. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/35/WE z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu; ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska: Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627, t.j. DzU. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zm.; ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie; Dz.U. 2007 nr 75 poz. 493 z późn. zm.).
W Zespole OPZ prowadzone są liczne badania naukowe obiektów gospodarki komunalnej jako źródeł zanieczyszczenia środowiska oraz uciążliwości w ich otoczeniu. Badania w tym zakresie prowadzone są z uwagi na potrzebę uzyskania danych o znaczeniu niekorzystnych oddziaływań obiektów gospodarki ściekowej i odpadowej na środowisko oraz rozpoznania możliwości ich ograniczania. Zakres prac badawczych, dotyczący oddziaływania na środowisko obiektów komunalnych, został przedstawiony w artykule A. Kuliga (1997). Wyniki badań metodycznych zostały zawarte w monografii A. Kuliga (2004).
Wyniki badań były tematem szeregu artykułów oraz referatów na konferencjach naukowych. Pracownicy Zespołu biorą czynny udział w krajowych i zagranicznych kongresach (np. Kongres Inżynierii Środowiska, Lublin 2005, 2009), konferencjach (np. w Espoo – Finlandia 1997, Chania – Grecja 2007, Florencja – Włochy 2010) oraz seminariach. Oprócz wyżej wymienionych publikacji, pracownicy Zespołu są autorami lub współautorami ponad 110 opublikowanych prac, w tym w czasopismach zagranicznych (np. Journal of Hazardous Materials).
Pracownicy Zespołu OPZ uczestniczyli w pracach Zespołów Technicznych PKN: dr inż. W. Skorupski (1985 – 1999), prof. dr hab. inż. A. Kulig (od 1988 r.), mgr inż. W. Rzemek (1990 – 2007), dr inż. A. Pusz (od 2007 r.).
Pracownicy Zespołu, posiadający uprawnienia rzeczoznawców lub biegłych, opracowali kilkadziesiąt ocen oddziaływania na środowisko oraz kilkanaście ekspertyz, zarówno dla potrzeb organów ścigania (policja, prokuratura), jak i wymiaru sprawiedliwości (sądy), z zakresu ochrony powierzchni ziemi i atmosfery.
Od początku działalności Zespołu OPZ charakteryzowała go interdyscyplinarność w podejściu do badanych zagadnień. Stąd też ważną jego cechą jest współpraca z pracownikami innych jednostek organizacyjnych Wydziału oraz liczne kontakty z instytucjami rządowymi i samorządowymi oraz zakładami przemysłowymi i absolwentami ISIŚ. Doceniając znaczenie tej współpracy, w 1995 roku współorganizowano Polsko-Brytyjską Konferencję Naukowo-Techniczną „Inżynieria środowiska – współpraca pomiędzy uczelniami wyższymi i przemysłem, doświadczenia w zakresie edukacji i badań stosowanych” (ISIŚ PW. Warszawa, 16-18 października 1995 r.) oraz zainicjowano i współorganizowano dwie ogólnopolskie konferencje naukowo-techniczne ISIŚ z cyklu „Współczesne problemy inżynierii środowiska. Nauka – Edukacja – Gospodarka” (w 1997 r. i w 2000 r.).
Działalność badawcza Zespołu OPZ była przedmiotem artykułów w „Miesięczniku Politechniki Warszawskiej”, lub w jego dodatku „Politechnika dla przemysłu”:

Profilaktyka zamiast „leczenia”. A. Abramczyk, Miesięcznik PW Nr 07 (91), dodatek „Politechnika dla przemysłu” (4), s. 10-11, 2005 r.
Zielenią się wysypiska. A. Abramczyk, Miesięcznik PW Nr 11 (95), dodatek „Politechnika dla przemysłu” (5), s. 6-7, 2005.
Nie drażnić… nosa. A. Abramczyk, Miesięcznik PW Nr 12 (156), s. 18-19, 2010 r.

Problematyka ochrony gruntów jest przedmiotem badań także w Zakładzie Biologii (bioremediacja gruntów) oraz w Zakładzie Informatyki i Badań Jakości Środowiska (metale ciężkie w glebach).