Nasza historia

“Korzenie”, powstanie i rozwój Zespołu Ochrony Powierzchni Ziemi na PW

W 2015 roku w Politechnice Warszawskiej świętowaliśmy 100-lecie Odnowienia Tradycji – wznowienia nauczania w języku polskim. W tym też roku minęło 30 lat od powstania Zespołu Ochrony Powierzchni Ziemi (OPZ). Został on utworzony w 1985 roku, obok zespołu Gospodarki Odpadami, w ramach nowopowstałego Zakładu Ochrony Środowiska Miejskiego (OŚM) w Instytucie Inżynierii Środowiska (IIŚ) na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej (ISiW) PW. Należy jednak podkreślić, że, jak pisał dr inż. Krzysztof Skalmowski, „korzenie działalności w zakresie ochrony gleb i gospodarki odpadami realizowanej na Politechnice Warszawskiej mają długą i bogatą historię” (Skalmowski, 2000 I).

W 1915 roku w organizowanej wówczas Politechnice Warszawskiej, powstały 4 wydziały, w tym Wydział Inżynierii Budowlanej i Rolnej. Z tego wydziału wyodrębnił się Wydział Inżynierii Rolnej, przemianowany w 1917 roku na Wydział Inżynierii Wodnej. Wykłady i ćwiczenia z przedmiotu „Gleboznawstwo” w Politechnice Warszawskiej rozpoczęto w 1919 roku na Wydziale Inżynierii Wodnej. Prowadził je wybitny gleboznawca, prof. Sławomir Miklaszewski, kierownik Zakładu Gleboznawczego na Wydziale Inżynierii Wodnej do chwili wybuchu wojny w 1939 roku (fragment elektronicznej wersji wydawnictwa pt. „Politechnika Warszawska 1915-1925”. Księga pamiątkowa wydana pod redakcją profesora Leona Staniewicza z zasiłku Wydziału Nauki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Warszawa 1925 r., Reprint OW PW, Warszawa 2009 r. – Str. 218-227).

Miklaszewski Sławomir (*1874 – †1949), polski gleboznawca, profesor Politechniki Warszawskiej, prowadził badania gleb Polski, zachodniej Europy i północnej Afryki oraz jako jeden z pierwszych w świecie – badania geografii gleb (Mapa gleboznawcza Królestwa Polskiego, 1907). Autor wielu artykułów, map i m.in. podręcznika: Gleby Polski (Komizja Wydawnicza, wydanie 3, 1930).

Sławomir Miklaszewski 1874-1949	Monografia „Gleby Polski”. Wydanie I. z 1906 r., II. z 1912 r. i III. z 1930 r.	Zarys nauki o glebie czyli gleboznawstwa. Galster, Lauter i Rutkowski, Warszawa, 1946

W wydawnictwie pt. „Politechnika Warszawska 1915-1925” odnajdujemy m.in. „korzenie” zagadnień, będących w obszarze bieżących badań i aktualnego nauczania w Zespole Ochrony Powierzchni Ziemi. W Katedrze Melioracji Rolnych dostrzec można tematykę „o odwodnieniu, drenowaniu, nawodnieniach” oraz elementy współczesnej charakterystyki warunków przyrodniczych w ocenach środowiskowych w formie (uwaga: słownictwo oryginalne) „przestudjowania miejscowości dla zebrania pewnych szczegółów z natury” (Str. 270). Przedmiot „Prawodawstwo” był wykładany na Wydziale Inżynierii Wodnej już w roku akademickim 1919/20, na IV roku Kursu Inżynierii Wodnej i Budowy Dróg Wodnych oraz Kursu Inżynierii Rolnej (melioracje).

W utworzonej w 1947 roku na Wydziale Inżynierii Katedrze Techniki Sanitarnej prowadzono działalność dydaktyczną i badawczą, obejmującą m.in. zagadnienia ochrony gleb i gruntów oraz prace o charakterze metodycznym i wdrożeniowym nad tzw. „przeglądami techniczno-sanitarnymi” w miastach i gminach. Były to pierwowzory współcześnie prowadzonych przeglądów ekologicznych i ocen oddziaływania na środowisko. W Katedrze Techniki Sanitarnej, od chwili jej powstania do 1968 r., funkcję kierownika pełnił prof. inż. Zygmunt Rudolf (*1897 – †1990), z którego prac, obok głównych zagadnień dotyczących gospodarki odpadami, należy wymienić problematykę ochrony gleb przed zanieczyszczeniami oraz kontroli i nadzoru zapobiegawczego w zakresie ochrony środowiska.

inż. Zygmunt Rudolf Profesor dr h.c. PW 1897-1990	Z. Rudolf: Technika sanitarna. Przegląd Urbanistyczny nr 2-3. Warszawa, 1938	Z. Rudolf i M. Mączyński: Technika sanitarna. PWN. Poznań – Warszawa, 1954

W 1970 roku na Wydziale ISiW powstał Instytut Inżynierii Środowiska, w ramach którego utworzono duży Zakład Inżynieryjno-Sanitarnej Ochrony Środowiska (I-SOŚ), obejmujący dawną Katedrę Techniki Sanitarnej, Katedrę Biologii Sanitarnej i Zakład Chemii Sanitarnej. Brak dostatecznej integracji działalności naukowo-dydaktycznej oraz trudności organizacyjne w funkcjonowaniu dużego Zakładu doprowadziły w 1985 r. do jego podzielenia na trzy zakłady, a dawny Zespół Techniki Sanitarnej został wydzielony jako Zakład Ochrony Środowiska Miejskiego. Obowiązki kierownika Zakładu oraz Zespołu Gospodarki Odpadami pełnił dr inż. K. Skalmowski. W skład nowego Zakładu weszli także niektórzy pracownicy, działającej w Zakładzie I-SOŚ od początku lat 80. pod kierunkiem dra inż. Wiesława Skorupskiego, międzyzespołowej Grupy Chemii i Mikrobiologii Powietrza. Utworzono Zespół Ochrony Gleb, w którego skład od początku wchodzili: dr inż. Andrzej Kulig, mgr inż. Jerzy Pawłowski, mgr inż. Waldemar Rzemek i mgr inż. Małgorzata Sternicka-Kantor. Początkowo działalnością dydaktyczną i pracami badawczymi w Zespole Ochrony Gleb kierował dr inż. W. Skorupski. W tym okresie zespół realizował liczne terenowe prace badawcze, związane z oceną oddziaływania na środowisko różnego rodzaju obiektów, w tym gospodarki ściekowej i odpadowej (Kulig, Ossowska-Cypryk i Skorupski, 1990 II). Niektóre badania realizowano we współpracy z prof. dr hab. inż. Markiem Nawalanym z Zakładu Gospodarki Wodnej i Hydrologii. Współpraca ta została zapoczątkowana w ramach Międzyzakładowego Zespołu Badawczego, funkcjonującego w IIŚ w latach 1978-1985 podczas realizacji Rządowego Programu Badawczo-Rozwojowego PR-7 (Kształtowanie i wykorzystanie zasobów wodnych).

W 1991 r. dr inż. W. Skorupski przeszedł do Zakładu Ochrony Atmosfery (przekształconego z dniem 23 lutego 1994 roku w Zakład Meteorologii i Ochrony Atmosfery). Od tego roku działalnością Zespołu Ochrony Gleb kierował dr inż Andrzej Kulig, skupiając się na organizacji procesu dydaktycznego oraz prac naukowo-badawczych, w tym dla sektora gospodarki komunalnej oraz wybranych gałęzi przemysłu. Część wyników badań została opublikowana w monografii Kuliga (2004 III). W 2004 roku, wraz z objęciem przez dr hab. inż. A. Kuliga funkcji kierownika Zakładu Ochrony Środowiska Miejskiego, dydaktyczno-badawczy Zespół Ochrony Gleb zmienił nazwę na Zespół Ochrony Powierzchni Ziemi (OPZ). Z dniem 1 września 2007 roku Zespół OPZ wraz z całym Zakładem OŚM wszedł w skład nowoutworzonego Zakładu Ochrony i Kształtowania Środowiska, przekształconego z dniem 1 maja 2011 roku w Katedrę Ochrony i Kształtowania Środowiska. W ramach Zespołu, od początku jego powstania, funkcjonuje Pracownia Badania Zanieczyszczeń Powierzchni Ziemi, której kierownikiem od 2008 roku jest dr hab. inż. Agnieszka Pusz, prof. PW. Od 2008 roku pracownikiem Zespołu OPZ jest dr hab. inż.  Mirosław Szyłak-Szydłowski. Jednym z wieloletnich obszarów badań (od początku lat 80. ub. stulecia) są oddziaływania przemysłu stalowniczego na środowisko, w tym monitoring jakości wód podziemnych i rekultywacja zdegradowanego terenu w Krzemionkach Opatowskich k. Ostrowca Świętokrzyskiego. W 2013 r. dr inż. A. Pusz opublikowała monografię, poświęconą remediacji gruntów zanieczyszczonych metalami ciężkimi IV.
W 2018 r. dr hab. inż. Mirosław Szyłak-Szydłowski opublikował monografię naukową pt. “olfaktometryczna metoda oceny stopnia biostabilizacji odpadów w instalacjach mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów”.

A. Kulig, K. Ossowska-Cypryk, W. Skorupski (1990)	A. Kulig (2004)	A. Pusz (2013)

V Bugajska A., Kulig A. (2014): Prawodawstwo w ochronie środowiska z elementami ocen oddziaływania na środowisko  (preskrypt). Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa. ISBN 83-7207-518-2.

VI Bugajska A., Kulig A. (2015): Prawodawstwo w ochronie środowiska z elementami ocen oddziaływania na środowisko . Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa. ISBN 9788378143734.